آیا در قرآن کریم از برهان نظم نام و توضیح داده شده است؟
قبل از پاسخ به پرسش فوق، شایسته است متذکر شویم، در قرآن کریم، از برهان نظم، برهان علیت و براهین دیگر استفاده شده است; اما از آن جا که قرآن، کتاب فلسفه، منطق و... نیست; ]بلکه کتابی هدایتگر و انسانساز با اهداف خاص خود است[ مطالب مذکور به صورت تفکیک شده، مستقل، مفصل و فنی بیان نشده است.
اما اصل پاسخ: میدانیم روشنترین راه خداشناسی، نظمی است که در کل جهان حاکم است; که اگر سیارات، ستارگان، کهکشانها، خورشید و... ذرهای از مسیر خود منحرف شوند، نظام عالم بر هم میریزد و نابود میشود. و این نظم حتی در کوچکترین چیز به نام "اتم" که از "الکترون، پروتون، و نوترون" تشکیل شده کاملاً مشخص است. به خاطر همین نظم است که میتوانند تا پنجاه سال آینده حدس بزنند چه ساعت و دقیقهای خورشید یا ماه گرفتگی رخ خواهد داد.
وجود نظم در سراسر عالَم خلقت، دلالت بر وجود ناظمی میکند، و او کسی جز خداوند متعال نیست.
قرآن کریم، در اینباره آیات بسیاری دارد، چون بیان همة این آیات از حوصلة این پاسخنامه خارج است، فقط به سه نمونه از این آیات اشاره میکنیم:
1. "إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَـَوَ َتِ وَالاْ ئَرْضِ وَاخْتِلَـَفِ الَّیْلِ وَالنَّهَارِ لاَ ئَیَـَتٍ لاِ ّ ئُوْلِی الاْ ئَلْبَـَبِ ;(آل عمران،190) مسلماً در آفرینش آسمانها و زمین و آمد و رفت شب و روز، نشانههای (روشنی) برای صاحبان خرد و عقل است."
این آیة شریفه اشاره دارد به این که، به راستی، جهان آفرینش، و نقشهای بدیع و طرحهای زیبا و دلانگیز آن، و نظامات خیره کنندهای که بر آنها حکومت میکند، کتاب فوق العاده بزرگی است که هر حرف و کلمة آن دلیل بسیار روشن، بر وجود و یکتایی آفریدگار جهان است.
2. "لَوْ کَانَ فِیهِمَآ ءَالِهَةٌ إِلآ اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَـَنَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا یَصِفُونَ ;(انبیأ،22) اگر در آسمان و زمین خدایانی جز "اللّه" بود فاسد میشدند (و نظام جهان بر هم میخورد" منزه است خداوند پروردگار عرش از توصیفی که آنها میکنند."
ما، بدون شک، نظام واحدی را در این جهان حکمفرما میبینیم، نظامی که در همة جهات هماهنگ است، قوانینش ثابت و در آسمان و زمین جاری است، برنامههایش با هم منطبق، و اجزایش متناسب است.
این هماهنگیِ قوانین، و نظامات آفرینش از این حکایت میکند که از مبدأ واحدی سرچشمه گرفته است; چرا که اگر خدایان متعددی در کار بود و ارادههای مختلف میداشتند، این هماهنگی هرگز وجود نداشت، و همان چیزی که قرآن از آن تعبیر به "فساد" میکند، در عالم به وضوح دیده میشد.
3. "الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَـَوَ َتٍ طِبَاقًا مَّا تَرَیَ فِی خَلْقِ الرَّحْمَـَنِ مِن تَفَـَوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَیَ مِن فُطُورٍ ;(ملک،3) همان کسی که هفت آسمان را بر روی یکدیگر آفرید، در آفرینش خداوند رحمان هیچ تضاد و عیبی نمیبینی، بار دیگر نگاه کن، آیا هیچ شکاف و خللی مشاهده میکنی؟"
در عالم هستی ]با تمام عظمتی که دارد[ هر چه هست نظم، استحکام، انسجام، ترکیبات حساب شده و قوانین دقیق است، که اگر ذرهای بینظمی بود جهان به نابودی کشیده میشد.
و...(ر.ک: تفسیر نمونه، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 3، ص 214ـ215، دارالکتب الاسلامیة; همان، ج 13، ص 380ـ383; همان، ج 24، ص 318ـ320.)
http://www.paasokhgoo.com/main/ete/p/khoda/borhan02/01.htm