استغفار و توبهى فردى، سرنوشت جامعه را عوض نمىکند،
بلکه جامعه باید متحوّل شود تا امداد الهى سرازیر گردد.
صرف ایمان به انبیا، کافى و کارساز نیست،
بلکه همراه بودن و حمایت از آنان نیز لازم است.
از آیهى 50 تا آیهى 60 سوره هود ، مربوط به قوم عاد می باشد. این قوم از نژاد عرب و ساکن جزیرة العرب بودند. طبق آیاتى از سورههاى مبارکه قمر، الحاقّة، اعراف، سجده، شعرا، آنها مردمى رشید و بلند قامت و داراى شهرهاى آباد و تمدّنى بىنظیر بودهاند. «إِرَمَ ذاتِ الْعِمادِ الَّتِی لَمْ یُخْلَقْ مِثْلُها فِی الْبِلادِ» از نظر اعتقادى، بتپرست و تابع طاغوت بودند. حضرت هود علیه السلام آنان را به خداپرستى و توحید دعوت کرد، امّا آنها نپذیرفتند و با قهر خداوند از طریق باد تند و سوزندهاى نابود شدند.
وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً وَ یَزِدْکُمْ قُوَّةً إِلى قُوَّتِکُمْ وَ لا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِینَ (52)
و (هود ادامه داد) اى قوم من! از پروردگارتان طلب آمرزش کنید، سپس به سوى او باز گردید و توبه نمایید تا او از آسمان پى در پى بر شما باران بفرستد، (چنان که گویى همهى آسمان در حال ریزش است) و نیرویى بر نیروى شما بیفزاید، و (از راه حق) به خاطر گناه اعراض نکنید و روى برنتابید.
تفسیر نور، ج5، ص: 336
پیام ها:
1 استغفار و توبه از گناهان، واجب است. «اسْتَغْفِرُوا» ... «تُوبُوا»
2 استغفار از گناهان، مقدّمهى بازگشت به سوى خداست. «اسْتَغْفِرُوا» ... «ثُمَّ تُوبُوا»
3 استغفار و توبهى فردى، سرنوشت جامعه را عوض نمىکند، بلکه جامعه باید متحوّل شود تا امداد الهى سرازیر گردد. «یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا» ... «تُوبُوا» ... «یُرْسِلِ»
4 اعمال و عقاید، در رویدادهاى طبیعى مؤثّرند. «تُوبُوا» ... «یُرْسِلِ» (قوم عاد به خاطر شرک و گناه، به کمبود و خشکسالى گرفتار شده بودند
5 عوامل طبیعى، ما را از توجّه به ارادهى الهى بازندارد. «یُرْسِلِ السَّماءَ
6 نظام و حکومت اسلامى اگر خواهان توسعه اقتصادى است باید طرحهاى معنوى را در جامعه توسعه دهد. «تُوبُوا» ... «یُرْسِلِ السَّماءَ»
7 جزاى دنیوى توبه و بازگشت به سوى خدا، ثروت و قدرت است. «تُوبُوا» ... «یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً وَ یَزِدْکُمْ قُوَّةً ...»
8 گمان نکنیم که ایمان به خدا و توجّه به او، به معناى دور شدن از مال و سرمایه است. «تُوبُوا» ... «یُرْسِلِ السَّماءَ» ... «یَزِدْکُمْ قُوَّةً» (اگر ایمان بیاوریم، نه تنها از اموال ما چیزى مطالبه نمىشود، بلکه به آنها افزوده نیز مىگردد «یَزِدْکُمْ»
9 با کُرنش در پیشگاه الهى و توبه و استغفار به درگاه او، نه تنها کوچک نمىشویم، بلکه قوى، بزرگ و عزیزتر هم مىگردیم. «یَزِدْکُمْ قُوَّةً إِلى قُوَّتِکُمْ»
10 قوم عاد، مردمى نیرومند بودند. «قُوَّةً إِلى قُوَّتِکُمْ»
11 اگر قدرتِ ایمان، به قدرت جسمانى اضافه گردید، کامل مىشویم. «قُوَّةً إِلى قُوَّتِکُمْ»
12 بوجود آوردن جامعهاى سالم و برخوردار از نعمت و نیرومند، از اهداف ادیان آسمانى است. «یا قَوْمِ» ... «تُوبُوا» ... «یَزِدْکُمْ قُوَّةً إِلى قُوَّتِکُمْ»
13 قدرت اقتصادى، زمینهساز سایر قدرتهاست. اوّل «یُرْسِلِ السَّماءَ» آن گاه «یَزِدْکُمْ قُوَّةً إِلى قُوَّتِکُمْ»
14 در تبلیغ باید از شیوهى تشویق نیز استفاده کرد. «تُوبُوا» ... «یُرْسِلِ» ... «یَزِدْکُمْ قُوَّةً إِلى قُوَّتِکُمْ» (بیان نتایجِ مادّى، در راه رسیدن به هدف، مانعى ندارد)
15 روىگردانى از انبیا و بىاعتنایى به راه آنها، جُرم و گناه است. «مُجْرِمِینَ»
[سوره هود (11): آیه 57]
فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقَدْ أَبْلَغْتُکُمْ ما أُرْسِلْتُ بِهِ إِلَیْکُمْ وَ یَسْتَخْلِفُ رَبِّی قَوْماً غَیْرَکُمْ وَ لا تَضُرُّونَهُ شَیْئاً إِنَّ رَبِّی عَلى کُلِّ شَیْءٍ حَفِیظٌ (57)
پس اگر شما (از دعوتم) روى برگردانید، پس براستى که من آنچه را که به خاطر آن به سوى شما (مأمور و) فرستاده شدهام، به شما رساندهام و پروردگارم گروه دیگرى را جانشین شما خواهد کرد، و شما هیچ ضررى به او نمىرسانید. همانا پروردگارم بر هر چیزى نگهبان است.
تفسیر نور، ج5، ص: 340
پیام ها:
1 انبیا پس از دعوت و ابلاغ امر الهى، با مردم اتمام حجّت مىکنند. «فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقَدْ أَبْلَغْتُکُمْ»
2 مسئولیّت مبلّغ، بیان معارف دینى است، نه اجبار مردم بر آن. «فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقَدْ أَبْلَغْتُکُمْ»
3 مبلّغ دین و رهبر امّت نباید اعراض مردم را نشانهى ضعف و شکست خود به حساب آورد. «فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقَدْ أَبْلَغْتُکُمْ»
4 استقرار یا انقراض امّتها، بدون حساب و تصادفى نیست، بلکه تابع یک سرى سنّتهایى است که خداوند حاکم فرموده است. «یَسْتَخْلِفُ رَبِّی قَوْماً غَیْرَکُمْ» (شرک، گناه و مخالفت با انبیا، از عوامل نابودى جامعهها و تحوّلات تاریخى است)
5 کفر، سرپیچى، مرگ و نابودى ما، ضررى را متوجّه خداوند نمىسازد. «فَإِنْ تَوَلَّوْا»، «یَسْتَخْلِفُ» ... «غَیْرَکُمْ وَ لا تَضُرُّونَهُ»
6 خداوند بر همه چیز و همه کس حافظ است، لذا کفر و توطئهى ما بر خداوند ضررى نمىرساند. «إِنَّ رَبِّی عَلى کُلِّ شَیْءٍ حَفِیظٌ»
[سوره هود (11): آیه 58]
وَ لَمَّا جاءَ أَمْرُنا نَجَّیْنا هُوداً وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَ نَجَّیْناهُمْ مِنْ عَذابٍ غَلِیظٍ (58)
و زمانى که فرمان (قهر) ما آمد، هود و کسانى را که با او ایمان آورده بودند، به رحمت خود نجات دادیم و از عذاب سخت رهایشان ساختیم.
پیام ها:
1 همان گونه که نزول عذاب به فرمان خداوند است، نجات از آن نیز به ارادهى اوست. «نَجَّیْنا»
2 پیامبران و یاورانشان از قهر الهى مصون هستند. «نَجَّیْنا هُوداً وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ» تفسیر نور، ج5، ص: 341
3 صرف ایمان به انبیا، کافى و کارساز نیست، بلکه همراه بودن و حمایت از آنان نیز لازم است.
4 سرچشمهى رحمت، اوست «بِرَحْمَةٍ مِنَّا» امّا سرچشمهى قهر و غضب او عمل ماست. «عَذابٍ غَلِیظٍ» و نفرمود: «عذاب منّا»
5 تکرار کلمهى نجات، شاید رمز آزادى از قهر خداوند در دنیا و آخرت باشد.
«نَجَّیْنا»
6 بادها نیز مأموران الهى هستند. «أَمْرُنا»
