سؤال11: ریش گذاشتن یا ریش تراشیدن چه حکمی دارد؟ با ادله و حدیث بیان کنید؟
جواب: از نظر اکثر فقها تراشیدن ریش بنابر احتیاط واجب, حرام است البته بلند گذاشتن آن واجب نیست بلکه همین مقدار که نگویند ریش تراشیده کافی است.
- هر حکم شرعی از دو جهت قابل دلیل یابی است:
الف) دلیل شرعی؛ مقصود از آن، متون و نصوصی است که حکم الهی را بیان می‎کند. این دلیل ها ابزار اصلی فقیه و کارشناس دینی است که از طریق آن، می تواند حکم الهی را استنباط کند.
ب) فلسفه حکم؛ مقصود از آن این است که چرا خداوند بر موضوع مفروض, فلان حکم را داده است. چنین کاوشی تحقیق فقهی نیست مگر در مواردی که «کشف فلسفه حکم» در «استنباط حکم» دخیل باشد. در این رابطه باید چند نکته را در نظر داشت: اولاً فلسفه همه احکام و جزئیات آنها به طور تفصیلی روشن نیست و آگاهی از آن دانشی فراتر از تنگناهای معارف عادی بشری می طلبد. لیکن به طور اجمال روشن است که همه احکام الهی تابع مصالح و مفاسد واقعی در متعلق آنهاست. بنابر این در صورتی که فلسفه حکمی را بالخصوص ندانیم بنابر قاعده کلی فوق از آن باید پیروی کرد. زیرا یقین به وجود مصلحتی در آن هست هر چند بر ما ناشناخته باشد. ثانیاً در جست و جوی فلسفه احکام نباید همیشه به دنبال علوم تجربی رفت و دلیلی مادی و فیزیولوژیک برایش جست و جو نمود. این فرایند که همیشه در پی یافتن مصلحت یا مفسده ای طبی یا ... باشیم برخاسته از نگرشی مادی گرایانه است. در حالی که بسیاری از احکام، مصالحی معنوی دارند که در حوزه هیچ یک از علوم بشری قابل تحقیق نیست و آنها با متد تجربی خود قادر به اثبات حکم یا نفی آن نیستند و یا اگر نظری بدهند بسیار سطحی است و چه بسا مسأله حکمتی برتر و بالاتر داشته باشد. چنانکه در مورد روزه علوم به خواص بهداشتی آن پرداخته اند ولی قرآن مجید فلسفه ای بالاتر را بیان فرموده و آن «متقی شدن» است. در مورد تراشیدن صورت نیز از نظر طبی گفته اند: وجود محاسن برای محافظت از لثه ها و دندان ها و پوست صورت مفید است. حتی امروز یکی از راههای انتقال ویروس ایدز را تیغ زدن به صورت می دانند. لیکن به نظر می رسد فلسفه اصلی حکم اثری معنوی و روحی و نیز حفظ حالت طبیعی خلقت مرد باشد. (حکم شرعی درباره ریش از کتاب مسائل جدید از دیدگاه مراجع, ج1, ص74)
سؤال 12: در چه صورتی تراشیدن ریش حرام است؟ آیا کسانی که ریش خود را می تراشند فاسق هستند یا خیر؟
جواب: تراشیدن ریش یا کوتاه کردن آن به طوری که صدق ریش نکند, بنابر احتیاط واجب حرام است و اصرار بر گناه صغیره موجب فسق می شود. (استفتائات جدید امام (ره), ج2, ص31 ؛ ترجمه استفتائات رهبری چاپ وزیری, س1414)