اهداف و انگیزه‏هاى جهاد

آن را که نزدیک واگذارد ، یارى دور را به دست آرد . [نهج البلاغه]

تا ظهور ...

یکشنبه 87 شهریور 10 , ساعت 2:30 عصر

اهداف و انگیزه‏هاى جهاد
قرآن کریم :
1 - )إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ‏وَأَنفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ(271)).
»مؤمنان واقعى تنها کسانى هستند که به خدا و رسولش ایمان آورده‏اند، سپس‏هرگز شک و تردیدى به خود راه نداده و با اموال و جانهاى خود در راه خدا جهادکرده‏اند. آنها راستگویانند.«
2 - )یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ وَجَاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ‏لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ(272)).
»اى کسانیکه ایمان آورده‏اید! از خدا بپرهیزید و وسیله‏اى براى تقرّب به اوبجوئید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار شوید.«
3 - )یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلَى‏ تِجَارَةٍ تُنجِیکُم مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ *تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بَأَمْوَالِکُمْ وَأَنفُسِکُمْ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ‏إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ(273)).
»اى کسانیکه ایمان آورده‏اید! آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم‏که شما را ازعذاب دردناک رهایى مى‏بخشد * به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال وجانهاى‏تان در راه خدا جهاد کنید. این براى شما بهتر است اگر بدانید.«
4 - )یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَافْعَلُوا الْخَیْرَ لَعَلَّکُمْ‏تُفْلِحُونَ * وَجَاهِدُوا فِی اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاکُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ‏حَرَجٍ مِّلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْرَاهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمِینَ مِن قَبْلُ وَفِی هذَا لِیَکُونَ الرَّسُولُ‏شَهِیداً عَلَیْکُمْ وَتَکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ فَأَقِیمُوا الصَّلاَةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ‏ِهُوَ مَوْلاَکُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى‏ وَنِعْمَ النَّصِیرُ(274)).
»اى کسانیکه ایمان آورده‏اید! رکوع کنید و سجود به جا آورید و پروردگارتان راعبادت کنید و کار نیک انجام دهید شاید رستگار شوید * و در راه خدا جهاد کنید و حق‏جهادش را ادا نمائید. او شما را برگزید و در دین، کار سنگین و سختى بر شما قرارنداد، از آئین پدرتان ابراهم پیروى کنید، خداوند شما را در کتابهاى پیشین و در این‏کتاب آسمانى، مسلمان نامید تا پیامبر گواه بر شما باشد و شما گواهان بر مردم. پس‏نماز را برپا دارید و زکات را بدهید و به خدا تمسّک جوئید که او مولا و سرپرست شمااست چه مولاى خوب و یاور شایسته‏اى.«
حدیث شریف :
1 - امیرالمؤمنین على‏علیه السلام فرمود:
»فَرَضَ اللَّهُ الْإِیمَانَ تَطْهِیراً مِنَ الشِّرْکِ، وَالصَّلَاةَ تَنْزِیهاً عَنِ الْکِبْرِ، وَالزَّکَاةَتَسْبِیباً لِلرِّزْقِ، وَالصِّیَامَ ابْتِلاَءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْقِ، وَالْحَجَّ تَقْرِبَةً لِلدِّینِ، وَالْجِهَادَعِزّاً لِلْإِسْلَامِ«(275).
»خداوند ایمان را براى تطهیر دل از شرک واجب فرمود، و نماز را براى پاک شدن‏از کبر، زکات را براى آسان نمودن روزى، روزه را آزمایشى براى اخلاص بندگان،حجّ را وسیله نزدیکى مسلمانان، جهاد را براى سربلندى اسلام واجب کرد.«
تفصیل احکام‏
با تأمّل دراین آیات و روایات درک مى‏کنیم که از والاترین اهداف‏وانگیزه‏هاى جهاد در همه سطوح آن، مخصوصاً آنجا که به جنگ و نبردتبدیل شود، پاک کردن نفس از شک و ریب، جستجوى وسیله براى تقرّب‏به خدا و نجات از آتش است و اینکه انسان گواه بر مردم و برگزیده در میان‏مردم باشد.
براى روشن شدن این اهداف، از آیاتى که ذکر شد بصیرتهاى زیر راالهام مى‏گیریم:
الف - جهاد نشانه راستى ایمان است. وقتى که کسى ادّعاى ایمان مى‏کندولى از وارد شدن به صحنه مبارزه و نبرد با دشمنان دین، دریغ مى‏ورزد،در واقع هنوز در اعتقاد خود تردید دارد، امّا اگر وارد صحنه پیکار شد،عملاً بر وسوسه‏هاى نفسى غلبه یافته و با ادامه مبارزه، ایمان او جلاى‏بیشترى مى‏یابد، قلب او بیشتر پاک مى‏شود، و از کوره آزمایش موفّق‏بیرون مى‏گردد.
بدین سان است که جهاد گواه راستى ایمان، و وسیله‏اى براى افزایش‏واستحکام آن مى‏باشد، ازاین بصیرت احکام زیر استنباط مى‏شود:
اوّل - هر زمان که ضعفى در ایمان و تردیدى در یقین خود احساس‏کردى، جهاد را به عنوان ابزارى براى رشد ایمان و یقین خود برگزین، و ازدشوارترین مراتب آن آغاز کن، و تا با نشاط و تلاش وارد میدانهاى جهادنشده‏اى، قوت ایمان و افزایش یقین را انتظار نداشته باش. در راه خدا به‏جهاد بپرداز، آنگاه خداوند، به فضل و عنایت خود، بر ایمان تو مى‏افزاید.
از همین رو خداوند در کتابش مؤمنان را دستور مى‏دهد که تقوا پیشه‏کرده، و وسیله‏اى براى تقرّب به او بجویند، و در راه او به جهاد بپردازند(276)و این بدان معنى است که از مهمترین وسیله‏ها براى نزدیک شدن به خداجهاد است و در حدیث شریف هم از امیرالمؤمنین‏علیه السلام روایت شده است:
»افضل ما توسّل به المتوسّلون، الایمان باللَّه ورسوله والجهاد فى سبیل اللَّه«(277).
»بهترین چیزى که مؤمنان براى تقرّب به خدا به آن توسّل مى‏جویند، ایمان به خداو پیامبرش و جهاد در راه خداست.«
دوم - وقتى که یک رهبر مکتبى، ضعف ایمان را در یک جمعیت‏اسلامى یا جامعه مسلمان احساس کرد، راهى جز این ندارد که آنان را درمیدان جهاد وارد سازد، زیرا جهاد به خواست خدا وسیله مناسبى است‏براى مقابله با ضعف، و افزایش آرامش.
رهبرانى که منتظر مى‏مانند تا ایمان جمعیت قوى شود سپس مبارزه برضد دشمن را آغاز کنند، راههاى بسیار دورى را انتخاب مى‏کنند، و چه‏بساکه اصلاً به هدف خود نرسند.
سوم - جهاد از نزدیکترین نقطه به تو آغاز مى‏شود، از خانواده‏ات، ازاهل و تبارت، از همسایه و دوستانت، از نزدیکترین نظامها به تو. رهاکردن نقطه نزدیکتر و اهتمام به نقطه دور نوعى از وسوسه‏اى است که‏ضعف ایمان را نشان مى‏دهد.
ب - تقوا دو چهره دارد؛ از یکسو تقوا به معناى عدم ارتکاب محرّمات‏و ترک معصیت و گناه است که »ورع« هم نامیده مى‏شود، و از سوى دیگرتقوا عبارت است از عمل کردن به آنچه خدا امر کرده است. خداوند درقرآن امر به تقوا کرده(278) و بعد آن را با امر به »جستجوى وسیله« مقرون‏ساخته است و این بدان معنى است که باید پیوسته در تلاش بود و ازوسیله‏هاى مختلف براى نزدیک شدن به خدا استفاده کرد همچون اطاعت‏از اولیاى خدا، و شتاب در کارهاى خیر، و دعا و نیایش به امید بهشت‏ورحمت خدا و ترس از خشم و غضب او.
پس از امر به تقوا و امر به جستجوى وسیله، به جهاد و مبارزه دائم بادشمنان خدا امر کرده است، زیرا جهاد هم وسیله تقرّب به خدا مى‏باشد.
باتوجّه بدانچه گفته شد ما نباید به تقوا با دید منفى نگاه کنیم و کسى را باتقواتر از همه بدانیم که متحجّرتر، و ساکت‏تر و منزوى‏تر و در خودفرورفته‏تر از دیگران باشد. تقوا عبادت است از »التزام و تعهّد« به همه‏آنچه در دین است از: بایدها و نبایدها، نماز، روزه، جهاد، امر به معروف‏و نهى از منکر و...
ج - ایمان درجه رفیع و بلندى است که هر انسانى بدان نمى‏رسد.خداوند از میان بندگان خود تنها به کسى آرامش ایمان مى‏بخشد که در اونیّت راستین، حسن انتخاب، صفا و پاکى دل وجود داشته باشد. واگر او رابراى ایمان برگزید، مسئولیت دفاع از ایمان، جهاد و مبارزه در راه آن را نیزبر دوش او مى‏گذارد، و این چیزى است که از آیات 78 - 77 سوره حجّ که‏قبلاً آن را تلاوت کردیم، استفاده مى‏شود.
در حدیث شریف از حضرت امیرالمؤمنین‏علیه السلام آمده است:
»الجهادُ عماد الدین ومنهاج السعداء«(279).
»جهاد ستون دین و روش نیکان و سعادتمندان است.«
از بصیرتى که قرآن به ما دهد الهام مى‏گیریم که امّت اسلامى تنها براى‏خود و در جهت مصالح و منافع ویژه خود زندگى نمى‏کند، بلکه گستراندن‏خیر، برپاداشتن عدالت و برافراشتن پرچم صلح در جهان، از مسؤلیتهاى‏اصلى امّت اسلامى است، و انجام چنین مسؤلیتى جز از راه جهادامکان‏پذیر نیست، و همین است فلسفه برگزیدن این امّت و شاهد و گواه‏واقع شدن او بر مردم. خداوند سبحان مى‏فرماید:
)وَکَذلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسُولُ‏عَلَیْکُمْ شَهِیداً...(280)).
»و همچنین شما را امّت میانه‏اى قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید و پیامبر هم برشما گواه باشد...«
شهادت و گواهى بدان معنى است که باید حق را برپاداشت و عدالت رااجرا کرد، زیرا خداوند مى‏فرماید:
)یَاأَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ للَّهِ‏ِ وَلَوْ عَلَى‏ أَنْفُسِکُمْ أَوِالْوَالِدَیْنِ وَالْأَقْرَبِینَ إِن یَکُنْ غَنِیّاً أَوْ فَقِیرَاً فَاللَّهُ أَوْلَى‏ بِهِمَا فَلاَ تَتَّبِعُوا الْهَوَى‏ أَن تَعْدِلُواوَإِن تَلْوُو أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیراً(281)).
»اى کسانیکه ایمان آورده‏اید! کاملاً قیام به عدالت کنید، براى خدا شهادت دهیداگرچه به زیان خود شما یا پدر و مادر و نزدیکان شما بوده باشد، اگر آنها غنى یا فقیرباشند، خداوند سزاوارتر است که از آنان حمایت کند. بنابراین از هوا و هوس پیروى‏نکنید که از حق منحرف خواهید شد و اگر حق را تحریف کنید ویا از اظهار آن اعراض‏نمایید، خداوند به آنچه انجام مى‏دهید آگاه است.«
پس برپاداشتن قسط، مقاومت در برابر ظالم و دفاع از مظلوم، از ابعاداصلى گواه بودن بر مردم است، وخداوند سبحان دستور داده است که براى‏دفاع از مستضعفین باید به جنگ و مبارزه پرداخت:
)وَمَا لَکُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ‏الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هذِهِ الْقَرْیَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَنَا مِن لَدُنْکَ وَلِیّاًوَاجْعَلْ لَنَا مِن لَدُنکَ نَصِیراً(282)).
»چرا در راه خدا و مردان و زنان و کودکانى که تضعیف شده‏اند پیکار نمى‏کنید؟همان افرادى که مى‏گویند: پروردگارا! ما را از این شهر که اهلش ستمگرند بیرون ببرو از طرف خود براى ما سرپرستى قرار ده و از جانب خود یار و یاورى براى ما تعیین‏فرما.«
قوام شهادت و گواهى، جهاد در راه خداست و جهاد هم تحقّق نمى‏یابدمگر با تحقّق ویژگیهاى ذیل:
اوّل - آمادگى روحى، تا هر فرد بتواند از واقعیّتهاى زندگى شخصى‏وقومى و ملّى درگذرد و در سطح همه انسانها بیندیشد و به مشکلات همه‏مردم اهتمام بورزد، و تنها دراین صورت است که بخاطر برپاداشتن قسطو صلح در جهان، مى‏تواند از منافع خود و قوم خود دست بکشد و در راه‏آرمان بلندتر، ایثار و فداکارى کند.
دوم - آمادگى مستمر آنگونه که خداوند دراین آیه دستور داده است:
)وَأَعِدُّوا لَهُم مَااستَطَعْتُم مِن قُوَّةٍ وَمِن رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّکُمْ‏وَآخَرِینَ مِن دُونِهِمْ لاَتَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ یَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِن شَیْ‏ءٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یُوَفَ‏إِلَیْکُمْ وَأَنْتُمْ لاَتُظْلَمُونَ(283)).
»هر نیرویى در قدرت دارید براى مقابله با آنها ]= دشمنان‏[ آماده سازید،و)همچنین( اسبهاى ورزیده )براى میدان نبرد(، تا بوسیله آن دشمن خدا و دشمن‏خویش را بترسانید، و همچنین گروه دیگرى غیر از اینها را، که شما نمى‏شناسیدوخدا آنها را مى‏شناسد. و هرچه در راه خدا انفاق کنید بطور کامل به شما باز گردانده‏مى‏شود، و به شما ستم نخواهد شد.«
بنابراین تنها امّتى و ملّتى مى‏تواند شاهد و گواه بر اقامه عدالت در روى‏زمین باشد که از نظر اقتصادى، مقتدر و از نظر تسلیحاتى، مجهّز و از نظرتمرین و آموزش، آماده باشد.
سوم - وحدت و همبستگى آگاهانه و متّکى بر احساس مسؤولیت،وتمسّک به خدا و گرد آمدن بر محور کتاب خدا و سنّت پیامبر خداوجانشینان بر حق او؛ این وحدت و یکپارچگى شرط اساسى انجام‏مسؤولیّت دفاع از دین خدا و دفاع از عدالت در زمین است.
د - هر یک از فرزندان آدم را آتش احاطه کرده است، اگر تقوا پیشه نکندو خداوند با فضل و کرم خود او را از عذاب نجات ندهد، مخصوصاًکسانیکه مدّت زمانى از عمرشان را در گمراهى بسر برده، و مرتکب اشتباه‏شده، و طرفدار ستمگران بوده، و هیزم فتنه طاغوتها قرار گرفته‏اند.براستى چگونه خود را از آتش نجات بدهیم؟
خداوند ما را به تجارتى راهنمایى کرده است که مى‏تواند ما را از عذاب‏دردناک نجات بدهد. این تجارت عبارت است از ایمان به خدا و پیامبروجهاد در راه خدا با مال و جان، و لذا مى‏بینى که مؤمنان صادق همیشه‏مشتاق جهاد بوده‏اند تا خداوند آنان را از عذاب نجات بخشد و شاید هم‏این جهاد براى آنان به شهادت ختم مى‏شده است.
امام امیرالمؤمنین‏علیه السلام فرمود:
»أَ مَّا بَعْدُ، فَإِنَّ الجِهَادَ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الجَنَّةِ، فَتَحَهُ اللَّهُ لِخَاصَّةِ أَوْلِیَائِهِ، وَهُوَلِباسُ التَّقْوَى‏، وَدِرْعُ اللَّهِ الحَصِینَةُ، وَجُنَّتُهُ الوَثِیقَةُ«.(284)
»امّا بعد، جهاد درى است از درهاى بهشت، خداوند آن را به روى دوستان‏مخصوص خود گشوده است. جهاد، جامه تقوا، زره محکم و سپر مطمئن خداونداست.«

نوشته شده توسط یاس | نظرات دیگران [ نظر]

درباره وبلاگ