کتاب مقدس یا عهدین همان کتاب آسمانی مورد ادعای یهودیان و مسیحیان است که شامل عهد عتیق و عهد جدید می شود عهد به معنای عقد و قرارداد بین انسان و خدا یا با شخصی دیگر است .منظور از عهد پیمانى است که بر طبق آن، خدا عهد کرد کسانى را که از زمره قوم او شوند، از مواهب مادى و معنوى آکنده سازد و این همان پیمانى است که بر طبق عهد عتیق، با قوم اسرائیل بست یک سوی این عهد پیمان خدا با بنی‌اسراییل مبنی بر پاداش دنیایی دادن به بنی‌اسراییل است و سوی دیگر این عهد ، پیمان بنی‌اسراییل با خدا است .

عهد عتیق
عهد عتیق مجموعا 39 کتاب است، شامل: 17 کتاب تاریخ و احکام ..، 5 کتاب مواعظ، حکم و نیایش، 17 کتاب نبوات،(تنبئات یا پیشگویی‌ها). عهد عتیق به عبری نگاشته شد و بعضاً کلدانی.
عهد عتیق امروزی، شامل 39 کتاب (سفر ) می باشد

از آن جا که متون مقدس یهود را (عهد عتیق ) یا (عهد قدیم ) و متون مقدّس مسیحیت را نیز (عهدجدید) مى گویند؛ ضرورت ، ایجاب مى کند که در آغاز این بحث و پیش از ارایه و شرح متونمقدّس یهود درباره واژه (عهد) و علّت نام گذارى متون دینى یهودیان و مسیحیان به (عهدین )که از یک ریشه بر مى خیزند، توضیح مقدماتى بدهیم .
چنان که اشاره شد (عهدین ) نام دو کتاب مقدس دینى یهودیان و مسیحیان یعنى تورات وانجیل است ، که مجموع این دو، نزد مسیحیان تحت عنوان (کتاب مقدّس ) معتبر و مورد احترام مىباشد؛ زیرا بر خلاف یهودیان که حضرت عیسى مسیح (ع ) و آیین و کتاب دینى او راقبول ندارند پیروان حضرت عیسى (عیسویان و مسیحیان ) کتاب دینى یهودیان (تورات ) راپذیرفته و از آن به عنوان (عهد عتیق ) یا پیمان کهن ، یاد مى کنند ودر برابر،(انجیل ) را (عهد جدید) یا پیمانى نو، مى نامند.
علّت این نام گذارى این است که مسیحیان معتقدند که خدا با انسان ، دو پیمان بسته است ؛ یکىپیمان کهن ، که به وسیله پیامبران پیش از حضرت عیسى (ع )، به ویژه حضرت موسى (ع )تحقق پذیرفت ، که مفاد این پیمان در عهد عتیق یعنى تورات ، مندرج است . چنان که از مفهومتورات بر مى آید بر پایه تشریع قوانین و وعد و وعید، استوار است ؛ دیگرىپیمان نو، که توسط خداى متجلّى و متجّسد یعنى عیسى مسیح تحقق یافته است . این پیمان براساس محبّت ، اندرز وریاضت هاى نفسانى ، و به تعبیر رساتر، بر دو پایه ارشاد درونى(روح القُدُس ) و ارشاد بیرونى (مقرّرات کلیسا) استوار مى باشد . به این بیانکه طبق اعتقاد مسیحیان خداى پسر (عیسى مسیح ) بهشکل انسان ، مجسّم شده ، و گناهان بشر نخستین و فرزندان او را بر عهده خود گرفت ؛ و باتحمّل رنج صلیب (چوبه دار) کفّاره گناهان بشر گردید؛ وانجیل پیام محبّت آمیز الهى و بشارت بر بخشودگى انسان گنهکار است!
توضیح آن که بنابر اعتقاد کلیساى مسیحیت ، خداوند در دوران باستان با ابراهیمخلیل (ع ) و اعقاب او و سپس به وسیله حضرت موسى کلیم الله (ع ) با بنىاسرائیل عهد و پیمانى منعقد کرد، و آنان را به عنوان قومى خاص برگزید ؛ ودرمقابل ، این قوم برگزیده را نیز به انجام تعهدات وتکالیفى ، موظّف ساخت . در دوران جدید،خداوند حضرت عیسى مسیح (ع ) را به زمین فرستاد تا این پیمان را با تمام مؤ منان به مسیح ،تجدید کند؛ و آنان را فرزندان خدا ساخته ، موجب رستگارى همه ایمان آورندگان شود.
آنچه در رسالات و کتب دینى یهودیان آمده بازگو کننده عهد قدیم است که از سوى خدا الهامگردیده است . با این نگرش ، عهد عتیق نزد مسیحیان نیز مانند یهودیان کلام اللّه ، مقدّس ومعتبر مى باشد. هر چند در چگونگى وشکل انتخاب این رسالات وکتب میان روحانیّت یهود ومسیحیّت ، اختلافاتى وجود دارد.
کتاب مقدّس یهودیان در شکل کنونى آن ، خود مجموعه اى است از رسالات و کتب تقریبامستقل ، که به وسیله نویسندگان بسیارى با استفاده از روایات و قصص قومى محفوظ در خاطرهمردم ، اسطوره ها و حکایات ، رسوم و آداب اقوام مختلف شرق نزدیک ، و یا آثار پراکنده اى کهدر گوشه و کنار، ثبت شده بود، در ادوار متفاوت ، اقتباس ، جمع آورى ، تنظیم و تدوین گشته؛ و پس از بارها تجدید نظر، اصلاح ، و تکمیل به صورت کنونى در آمده است .
چون مسیحیّت بر مبانى فقهى و تلقینى و روایات و نیز قصص یهودیّت ، بنا شده و در واقعشاخه اى منشعب از آن دین ، محسوب مى شود، از این رو، رسالات و کتب دینى آن (عهد عتیق ) موردتاءیید و پذیرش کلیساى مسیحى نیز قرار گرفته است ، و به همین جهت در حفظ، تقدیس وتبلیغ آن کوشیده و مى کوشند.

عهد عتیق یا مهم ترین متون دینى یهود

حال که با مفهوم عهد عتیق ، آشنا شدیم ، به معرّفى آن به عنوان مهم ترین متون دینى یهود مىپردازیم .
عهد عتیق ، داراى 39 کتاب است ، که از نظر موضوع به سه بخش عمده ، تقسیم مى شود:
بخش نخست : تاریخ بنى اسرائیلتا چند قرن پیش از میلاد مسیح .
بخش تاریخى عهد عتیق با کتاب (تورات ) و کتاب تورات با (سِفْر پیدایش) آغاز مى شود. آفرینش جهان ، داستان آدم و حوّا و خوردن از درخت معرفتِ نیک و بد،نیز اخراج آنان از (باغ عَدْن ) (از باغ هاى دنیا)، داستان فرزندان آدم ، طوفان نوح (ع )،حوادث مربوط به حضرت ابراهیم ، اسماعیل ، اسحاق و یوسف (ع ) در این سفر آمده است . چهارسفر بعدى ، سیره حضرت موسى (ع ) و تاریخ بنىاسرائیل را شرح مى دهد. این سیره ، تولد، بعثت ، هجرت (خروج از مصر حدودسال 1290 پیش از میلاد)، تشکیل حکومت و رحلت آن حضرت راشامل مى شود. بسیارى از احکام و قوانین ، ضمن عباراتى منسوب به وحى در این چهار سفر،وجود دارد. به عقیده یهودیان ومسیحیان ، مؤ لّف اسفار پنج گانه تورات ، حضرت موسى (ع )است .
تاریخ بنى اسرائیل از زمان یوشع (ع ) جانشین حضرت موسى (ع ) در (صحیفه یوشع )ادامه مى یابد. تاریخ داوران (یعنى قاضیان بنىاسرائیل پیش از تعیین پادشاه ) در سفر داوران (سفر ششم ) است . نیز چگونگى انتصاب شاؤل (طالوت ، حدود سال 1020 ق .م ) به پادشاهى در کتاباوّل سموئیل ، و انتصاب حضرت داوود(ع ) به فرمانروایى و حکومت ، در کتاب دومسموئیل آمده است .
تاریخ حضرت سلیمان (ع ) در (کتاب اوّل پادشاهان ) وجود دارد. پس از حضرت سلیمان (ع )قلمرو حکومت بنى اسرائیل چنان که قبلا گذشت به دو قسمت ، تجزیه شد: یهودا واسرائیل . ماجراى مربوط به این دو کشور یهودى و چگونگى اسارت و جلاىبابل و نجات یهودیان در بند بختنصر و بابلیان توسط کوروش ، پادشاه هخامنشى ایران دردو کتاب (پادشاهان ) و دو کتاب (تواریخ ایّام ) آمده است .
بازسازى شهر اورشلیم (بیت المقدّس ) و بازگشت یهودیان به فلسطین در کتاب هاى (عَزْرا)و (نَحَمیا) مطرح شده است . سرانجام داستان خطرقتل عام یهودیان با توطئه (هامان )، وزیر خشایار شاه ، پادشاه هخامنشى ایران ، و رفع اینخطر به تمهید و تلاش (مُردِ خاى یهودى )، و خواهش دختر عموى وى (اِسْتَر) همسر یهودىپادشاه ایران در (کتاب اِسْتَر) آمده است .
این بخش ، مشتمل بر 17 کتاب به شرح زیر است :
1 سِفْر پیدایش (آفرینش جهان ، داستان هاى آدم و حوّا، ابراهیم ،اسماعیل ، اسحاق ، یعقوب و یوسف (ع ).
2 سفر خروج (تولّد و بعثت حضرت موسى (ع )، خروج بنىاسرائیل از مصر به سینا به اضافه برخى احکام ).
3 سفر لاویان (احکام کاهنان ، یعنى روحانیان یهودى که ازنسل هارون ، از خاندان لاوى هستند).
4 سفر اعداد (آمار بنى اسرائیل در عصر حضرت موسى (ع )، شریعت وتاریخ آنان ).
5 سفر تثنیه (تکرار احکامى که در اسفار پیشین آمده است ، و تاریخ بنىاسرائیل تا رحلت موسى (ع ) مجموع این پنج سِفْر (تورات ) نامیده مى شود.
6 صحیفه یوشع (تاریخ وسیره یوشع بن نون ، جانشین و وصىّ حضرت موسى (ع )
7 سفر داوران (تاریخ قاضیان بنى اسرائیل ، پیش از نصب پادشاه ) که با حکومت طالوت(شاؤ ل ) آغاز مى شود.
8 کتاب روت (شرح حال زنى به نام (روت )، از جدّات حضرت داوود پیامبر(ع ).
9 کتاب اولسموئیل (تاریخ سَموئیل نبى و تعیین (شاؤ ل ) به عنوان نخستین پادشاه بنىاسرائیل ).
10 کتاب دوم سموئیل (پادشاهى حضرت داوود(ع ).
11 کتاب اوّل پادشاهان (ادامه پادشاهى داوود و سلیمان وجانشینان پس از آن ها).
12 کتاب دوم پادشاهان (ادامه تاریخ پادشاهان تا حمله بختنصر دوم و جلاىبابل ).
13 کتاب اوّل تاریخ ایّام (نَسَب نامه بنى اسرائیل و تکرار تاریخ آنان تا وفات داوود(ع).
14 کتاب دوم تواریخ ایّام (تاریخ پادشاهى حضرت سلیمان (ع ) و شاهان پس از او تا جلاىبابل ).
15 کتاب عَزْرا (نوسازى اورشلیم (بیت المقدس ) وآزادى یهودیان همراه عُزَیر).
16 کتاب نَحَمیا (نوسازى اورشلیم و بازگشت یهودیان از زبان نحمیا، ساقى اردشیراوّل ).
17 کتاب اِسْتَر (رفع خطر نابودى یهودیان با وساطت استر، همسر یهودى خشایارشا،مدفون در همدان