سخنی پیرامون نفخ صور

از آیات متعدد قرآن برمی‎آید که به هنگام پایان یافتن عمر جهان، نخست فریاد مهیب و هولناکی شنیده می‎شود و به دنبال آن نظام کیهانی به هم می‎خورد و حوادثی که پیش از این یادآور شدیم، رخ می‎دهند، آن‎گاه فریاد مهیب دیگری بلند می‎شود، و پس از آن مردگان زنده شده و در صحنه قیامت حاضر می‎گردند. قرآن کریم این دو فریاد را با تعبیرهای مختلف بیان کرده است، معروفترین آنها «نفخ در صور» است. آیات مربوط به این قسمت عبارتند از:

الف. نفخ در صور (دمیدن در صور):

«وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ إِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخْرى فَإِذا هُمْ قِیامٌ یَنْظُرُونَ».[1] در صور دمیده می‎شود، پس آن‎چه در آسمانها و زمین است، مگر آنان را که خدا بخواهد، می‎میرند، آن‎گاه بار دیگر در صور دمیده می‎شود، ناگهان مردگان برخاسته و نظاره می‎کنند، (یا در انتظار می‎مانند).
واژه «نفخ»[2] به معنای دمیدن، و کلمه «صُور» به معنای شیپوری است به شکل شاخ است که سابقاً از آن برای اعلان حوادث مهم استفاده می‎شد. بنابراین، معنای لغوی این دو واژه روی هم رفته «دمیدن در شیپور» است؛ اما این‎که مراد از آن چیست؟ از ظاهرات آیات قرآنی برمی‎آید که در لحظه پایانی عمر جهان، دو فریاد بلند و هراسناک به گوش جهانیان می‎رسد، که نشانه پایان عمر دنیا و آغاز حیات ابدی است. اما این‎که این دو فریاد چگونه و به چه وسیله‎ای اعلان خواهد شد، ‌کاملاً روشن نیست، ‌اجمالاً می‎توان گفت: ‌این دو نفخه، دو کلمه الهی است که یکی «مُمیت» ‌و دیگری «مُحیی» می‎باشد.
لازم به یادآوری است بیشترینه آیات مربوط به نفخ صور، ناظر به نفخ صور دوم می‎باشند که دو آیه زیر از آن جمله است:
1. «وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلى رَبِّهِمْ یَنْسِلُونَ».[3]
ـ در صور دمیده می‎شود، ناگهان همگی از قبرها به سوی پروردگارشان می‎شتابند.
2. «یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْواجاً».[4]
روزی که در صور دمیده می‎شود، پس شما گروه گروه می‎آیید.
ب. صیحه (فریاد). این واژه نیز مانند نفخ صور به دو مرحله ناظر است:
1. صیحه مرگ، چنان‎که می‎فرماید:
«ما یَنْظُرُونَ إِلاَّ صَیْحَهً واحِدَهً تَأْخُذُهُمْ وَ هُمْ یَخِصِّمُونَ فَلا یَسْتَطِیعُونَ تَوْصِیَهً وَ لا إِلى أَهْلِهِمْ یَرْجِعُونَ».[5]
ـ آنان جز در انتظار یک صیحه نیستند در حالی که با یکدیگر مخاصمه می‎کنند آنان را فرا می‎گیرد، پس نه می‎توانند وصیت کنند، و نه به سوی خانواده خود باز می‎گردند.
2. صیحه احیاء، چنان‎که می‎فرماید:
«إِنْ کانَتْ إِلاَّ صَیْحَهً واحِدَهً فَإِذا هُمْ جَمِیعٌ لَدَیْنا مُحْضَرُونَ».[6]
ـ (نفخه صور دوم) جز یک فریاد نیست، پس ناگهان همگی نزد ما حاضر خواهند شد.
ج. زجره (فریاد). این واژه تنها ناظر به نفخه دوم است، چنان‎که می‎فرماید: «فَإِنَّما هِیَ زَجْرَهٌ واحِدَهٌ فَإِذا هُمْ بِالسَّاهِرَهِ».[7]
ـ (آخرین نفخه) بیش از یک فریاد نیست، پس ناگهان آنان (از درون زمین بیرون آمده) بر روی زمین (یا در عرصه قیامت) قرار می‎گیرند.[8]
د. وَاجِفَه و رَادِفه: «یَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَهُ تَتْبَعُهَا الرَّادِفَهُ»[9]؛ روزی که فریادی بلند زمین را می‎لرزاند و پس از آن فریاد بلند دیگری خواهد بود.
ن: 2126 کلمه «راجفه» به معنای فریاد بلند و وحشتناک، و مقصود از کلمه «رادفه» فریاد بلند دیگری است که ناظر به نفخ صور دوم است. بنابراین، مفاد این آیه با مفاد آیه (68/ سوره زمر) مطابقت دارد.[10]

[1] . زمر/ 68.
[2] . در برخی از آیات به جای نفخ در صور نَقْر در ناقور آمده است که باز به همان معنای «نفخ صور» می‎باشد چنان‎که می‎فرماید: «فَإِذا نُقِرَ فِی النَّاقُورِ فَذلِکَ یَوْمَئِذٍ یَوْمٌ عَسِیرٌ» (مدثر/ 8).
[3] . یس/ 57.
[4] . نباء/ 18.
[5] . یس/ 50ـ49.
[6] . یس/ 56.
[7] . نازعات/ 13.
[8] . آیه 19 سوره صافات نیز به همین مضمون است.
[9] . نازعات/ 10ـ9.
[10] . مجمع البیان، ج 5، ص 430؛ المیزان، ج 20، ص 184.