این پاسخ پایگاه پرسمان نهاد به سئوال من هست .با تشکر از ایشان

سوال : روایت شده که روزی پیامبر گرامی اسلام(ص) گروهی را مشاهده کرد که در مسجد دور شخص خاصی جمع شده‌اند. پرسید: چه خبر است؟ عرض شد: مرد دانشمندی در جمع ماست! حضرت پرسید: در چه رشته‌ای دانشمند است؟ عرض شد: این مرد تاریخ عرب و جنگ‌های آنان و اشعار دوران جاهلیت را از همه بهتر می‌داند. او پدران و اجداد افراد را از هر کس دیگری بهتر می‌شناسد. رسول اکرم (ص) فرمود: این‌گونه دانستنی‌ها منفعتی ندارد و اگر کسی نداند ضرری نخواهد دید! آنگاه فرمود: «انما العلم ثلاثه آیه محکمه او فریضه عادله او سنه قائمه و ما خلاهن فضل.» یعنی

«علم فقط سه چیز است: اول آیهی محکمه؛ یعنی علم به اصول عقاید و دلایل قاطع در شناخت خدا و عظمت او و حقانیت انبیا و حجج الهی. دوم: فریضه‌ عادله؛ یعنی علم به مکارم اخلاق و صفات پسندیده‌ای که آدمی باید به آن‌ها آراسته شود. سوم: سنت قائمه؛ یعنی علم به احکام شرعی و وظایف عملی هر انسان. هر علمی غیر از این سه، فضیلت است و فضیلت نمی‌تواند جای علوم اصلی را بگیرد.»
 چرا تاویل آیه‌ محکمه؛ علم به اصول عقاید و دلایل قاطع در شناخت خدا و عظمت او و حقانیت انبیا و حجج الهی. دوم: فریضه‌ عادله؛ علم به مکارم اخلاق و صفات پسندیده‌ای که آدمی باید به آن‌ها آراسته شود. سوم: سنت قائمه؛ علم به احکام شرعی و وظایف عملی هر انسان می شود.
این تأویل را چه کسی اولین بار کرده؟ لطفا راهنمایی کنید؟ و کلا معنی حدیث را کامل توضیح دهید.

پاسخ :علم سود مند که سبب سعادت انسان می شود سه قسم است.آیه محکمه،که به اصول عقائد اشاره دارد.زیرا در قرآن کریم دلائل مبدءومعاد بلفظ «آیه وآیات»بسیار ذکر شده است.بنابر این این تفسیری است که کتاب وسنت شاهد آنست.وروایت امام صادق علیه السلام که فرمود:علم مردم را در چهار دسته یافتم اول آنها آنست که پروردگارت را بشناسی.بحار الانوار،ج1ص212،وجمله معروف اول العلم معرفه الجبار (روایت باشد یا جمله حکیمانه زیرا مدرک معتبری نیافتم برای روایت بودن،گرچه به پیامبر یا امام علی علیهما السلام نسبت داده شده است.)شاهد بر این تفسیر هستند که مقصود از آیه محکمه اصول عقائد است.

با توجه به این که آغاز راه دین و دیانت شناخت خداست و نیز سعادت راستین انسان در گرو داشتن آیینى محکم و متین است ، پس خداشناسى ، اساس سعادت اوست . از این رو، قرآن مجید به هیچ مسئله اى به اندازه توحید و خداپرستى نپرداخته است . جاى جاى قرآن از تابلوها و علامت هایى است که همه ((او)) را نشان مى دهد و ذهن و دل انسان را دم به دم به سوى او مى خواند.
این حدیث در صدد بیان این نکته است که تنها علمی که ارزش دارد انسان عمرش را در راه آن صرف کند این سه دسته است ،زیرا سعادت انسانها در گرو اینها می باشد.البته این منافات ندارد که انسان در حد اطلاعات عمومی از سایر علوم آگاهی پیدا کند لکن نباید همه عمرش صرف آنها شود.ونیز منافات با فراگیری علومی که برای اداره جامعه لازم است ندارد،زیرا تکیه این روایت بر جنبه های انسانی ومعنوی وآخرتی است.دقت کنید.
سه علمی که عقل وجان ودل وبدن اوراپاسخگو ست همین سه علم است.
اطلاعات بیشتر را در اصول کافی،ترجمه سید جواد مصطفوی،ج1ص37 کتاب فضل العلم ،ملاحظه نمائید.

علم به معنى به نور رساندن و تبدیل اطلاعات و دانش به بصیرت در دل متعلم است. به معنى آگاهى، شعور، ایجاد روشنى و ایجاد توانایى کشف حقیقت و ایجاد قوه تشخیص حق و باطل در متعلم است که قرآن کریم از آن به «نور و بصیرت» تعبیر فرموده است؛ و این اختلاف در مفهوم علم و این تفاوت در تعریف تعلیم، نخستین و پایه اى ترین تفاوت بین تعلیم و تربیت اسلامى با تعلیم و تربیت غربى است. از دیدگاه اسلام، اگر دانش در وجود متعلم و متربى به نور، بصیرت، شعور و توانایى کشف حقایق تبدیل نشود، علم نامیده نمى شود، بلکه به عنوان فضل (یعنى زائد) نامیده مى شود؛ که اگرچه خوب است، ولى تفاوت مقام و رتبه آن در مقایسه با مفهوم علم به معنى نور، مانند تفاوت رتبه و مقام زمین، در برابر آسمان و ملکوت است. در اینجا به عنوان یک روایت از رسول مکرم اسلام (ص) بسنده مى شود که آن حضرت آنگاه که به مسجد وارد شدند و جمعى را دیدند که برگرد فردى نشسته و به سخنان او گوش مى دهند و تحت تعلیم او هستند، پرسیدند: او کیست؟ عرض کردند: او علامه است؛ حضرت پرسیدند: منظور از علامه چیست؟ عرض کردند: او علم انساب و تاریخ و از این قبیل را مى داند. حضرت فرمودند: (قال رسول الله صل الله علیه و آله و سلم:) « انما العلم ثلاثه : آیة محکمة، سُنة قائِمَة، فَریضَة عادِلَة، و ما خَلا هُن فَهُوَ فَضل» «علم، فقط سه نوع است (بنابراین تعلیم نیز بر سه نوع است): الف - هر گونه دانش و یا هر گونه تعلیمى که به کشف آیات و نشانه هاى یقین آور و نورانى و توانایى در کشف بینات و حقانیت آیات الهى و کشف قوانین حاکم بر هستى از جانب حق تعالى منتهى شود، علم است.( آیةمحکمة) ب - هر دانش و تعلیمى که به تحقق فرهنگ زنده و پویا و برپا و پاینده و استقامت بخش و قیام کننده و استوار الهى در جامعه منتهى شود، علم است.( سُنة قائِمَة) ج - هر دانش و تعلیمى که به کشف قوانین عدالت گستر و عدالت پرور و آگاهى از قوانین عادلانه الهى در جامعه و جهان و هستى منتهى شود، علم است.( فَریضَة عادِلَة)»
اظهار نظر دقیق شما درباره پاسخ‏ها [با ذکر کد سوال] موجب تکامل و پویایی کار ماست.

آدرس :http://www.porseman.org/q بانک پرسش و پاسخ دانشجویی می باشد. شما می توانید با طرح سوال خود در صفحه http://www.porseman.org/q/newq.aspx و یا آدرس الکترونیکی info@porseman.org با سرعت بیشتری پاسخ رادریافت نمایید.